Namaz ve oruç gibi vakte bağlı ibadetlerin vakitlerinin tamamının veya bir kısmının teşekkül etmediği kutup bölgelerinde bu ibadetler, vakitlerin normal teşekkül ettiği en yakın bölgenin vakitleri veya diğer şer’i kıstaslar dikkate alınarak, takdir edilerek edâ edilir. (İbn Âbidin, Reddu’l-muhtâr, I, 242-244). Hz. Peygamber kıyamet yaklaştığında günlerin uzayacağını, bir günün bir yıl, bir günün bir ay, bir günün de bir hafta kadar süreceğini söyledikten sonra o günlerde namazların takdir edilerek kılınacağını bildirmiştir (Ebû Dâvûd, Melâhim, 14).
Oruca başlamak için hilalin görülmesi şart mıdır?
Kamerî aylar, adından anlaşıldığı gibi başlangıcı ve bitişi ayın hareketlerine göre belirlenen aylardır. Ramazan orucu, ramazan ayında tutulduğundan ve ramazan ayı da ay takvimine göre her sene değiştiğinden, oruca başlayabilmek için öncelikle, ramazan ayının başladığını tesbit etmek gerekmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s.) “Hilâli (Ramazan hilâlini) görünce oruca başlayınız ve hilâli (Şevval hilâlini) görünce bayram ediniz. Hava bulutlu olursa içinde bulunduğunuz ayı otuza tamamlayınız. ” (Buhârî, Savm, 5, 11; Müslim, Sıyâm, 3-4, 7-10) buyurmuştur.
Bu hadis ilk bakışta hilali çıplak gözle görmedikçe oruca başlanmayacağı ve bayram edilmeyeceği fikrini uyandırmaktadır. Konu ile ilgili diğer rivayetler değerlendirildiğinde bu hadislerin içeriğinin bağlayıcı olmayıp amacının günün şartları içinde en uygun uygulamanın talim edilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bir rivayette Hz. Peygamber (s.a.s.); “Biz ümmî bir toplumuz; hesap ve okuma yazma bilmeyiz. Şunu biliriz ki ay, ya 29 ya 30’dur. ” (Buhârî, Savm, 11, 13; Müslim, Sıyâm, 15; Ebû Dâvûd, Savm, 4) buyurarak, kameri aybaşlarının belirlenmesinde hesap yönetimine de başvurulabileceğine işaret etmiş olmaktadır.
Çıplak gözle görülsün ya da görülemesin ay mutat hareketlerine devam etmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in kameri ay başlarının belirlenmesi konusunda çıplak gözle görmeyi baş vurulacak yegâne yöntem olduğu için değil, belki o günkü şartlar içinde en sağlıklı sonuç veren yöntem olduğu için öngörmüştür. Hilali gözlemlemenin amacı Ramazan ayının girip girmediğini belirlemektir. Bu sebeple, hilali çıplak gözle görme dışında, bizi bu amaca ulaştıracak başka yöntemlerden yararlanmak da mümkündür.
Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde yeni bir ayın girdiğini en iyi şekilde çıplak göz ile ortaya koymak mümkün iken bugün, teknolojik imkânlar ayın hareketleri konusunda en ince ayrıntıyı izleme imkânı sunmaktadır. Günümüzde astronomi ilmi oldukça gelişmiş, artık ince astronomik hesaplar yoluyla, gelecek birkaç yıllık namaz vakitlerini gösteren takvimler hazırlama imkânı bile doğmuştur. Dolayısıyla kamerî ayların başlangıçlarını hesap yöntemiyle belirlemek meşrudur.
Kaynak: Diyanet İşleri Başkanlığı
