Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili son dönemde yaşanan gelişmeler bir anda ülke gündemine oturdu. Prim gün sayısını doldurmalarına rağmen yaşı erken olduğu için emekli olamayan binlerce kişi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın konu hakkında Cumhurbaşkanlığı Sosyal Politikalar Kurulu Üyesi Prof. Dr. Vedat Bilgin'i görevlendirmesiyle umutlandı. Peki EYT'liler ilgili süreç ne aşamada? Konu hakkındaki aşamaları sizler için tek tek ele aldık.
ERDOĞAN, BİLGİN'İ GÖREVLENDİRDİ
İlk olarak, TOBB ETÜ Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Kılıç, EYT konusunda bir formül üretilmesi için harekete geçildiğini duyurdu. Kılıç, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu konuda bir formül üretilmesi için Prof. Dr. Vedat Bilgin'i görevlendirdiğini söyledi;
"Son dönemde bir gelişme oldu. Cumhurbaşkanımız, Cumhurbaşkanlığı Sosyal Politikalar Kurulu Üyesi Prof. Dr. Vedat Bilgin'i görevlendirdi. EYT'lerin düşüncelerini alacak, SGK ile görüşecek. Geçenlerde kendisiyle konuştum. Bu konuda bir formül üreteceğiz, üzerinde çalışıyoruz. Cumhurbaşkanımızın talimatı var. Somut bir adım atılmış oldu. Umarım karşılıklı görüşmelerle bu iş bir noktaya gelir, çözüme ulaşır. Bu mağduriyetin giderilmesi gerekiyor"
BİLGİN: ÇALIŞMALARIMIZ UZUN SOLUKLU OLACAK
Kılıç'ın açıklamaları sonrası Erdoğan'ın görevlendirdiği Prof. Dr Vedat Bilgin ise, "Emeklilikte yaşa takılanlar homojen bir grup değil. Bu konuda durumu çok farklı olan kimseler var. Çalışmalarımız uzun soluklu olacak, şu an işin çok başındayız henüz somut bir gelişme yok." ifadelerini kullandı.
EYT SORUNU NEDİR?
08 Eylül 1999'da emeklilik yasasında değişiklik yapıldı. Bu tarihten önce 18 yaşında işe başlayan bir kadın 20 yılda ve 38 yaşında, erkek ise 25 yılda ve 43 yaşında emekli olabiliyordu. 1999 yılında çıkarılan yasa ile emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 oldu. 1999'dan önce işe girmiş olanlar için de kademeli geçiş hükümleri kabul edildi. Buna göre; Örneğin, 1970 doğumlu olan ve ilk defa 1990 yılında çalışmaya başlayan bir erkek yaş şartı olmasa 25 yıllık sigortalılık süresinin dolduğu 2015 yılında emekli olabilecekken, yaş şartı nedeniyle 52 yaşında, yani 2022 yılında emekli olabiliyor ve emeklilikte yaşa takılıyor.
EYT İÇİN FİNLANDİYA MODELİ NEDİR?
Emeklilikte Yaşa Takılan vatandaşların emekli olabilmeleri adına gündeme gelen bu modeli ile her eksik yıl için belli oranda düşük maaş ödemesi şeklinde işliyor. Yani bu model ile emeklilik için gerekli işlemleri tamamlamış ancak yaş dolayısıyla emekli olamayan vatandaşlar, her eksik yıl için daha düşük bir ücretle emekli olabiliyorlar. Bu modelde ayrıca daha sonra prim ödeyerek maaşını yükseltebiliyor.Finlandiya'da uygulanan sisteme göre; Bu sisteme esasına göre emekli olmak için gerekli her eksik yıl için yüzde 2 eksik maaş ödeniyor. Emekli olmak için yaş şartını tamamlamaya 4 yıl eksiği bulunan bir vatandaş Finlandiya modeli ile yüzde 8 daha az bir maaş alarak emekli olma hakkı kazanıyor.
YAŞ ŞARTI KAÇA ÇIKARILDI?
Emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı 7000'e yükseltildi. 8 Eylül 1999'dan önce işe girenler için kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde de 44 ile 60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi getirildi. Benzer yaş sınırı Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamındakiler için de getirildi.
EYT KABUL EDİLİRSE NE OLACAK?
EYT kabul edilirse hak sahipleri gelen yasa ile birlikte emekli olacak, yaş beklemeyecek ve emekli maaşı almaya başlayacak. Şu anda yaşa takılan ve emeklilik hakkına sahip ancak maaş almayanlar sağlık hizmetlerinden yararlanmak için sigortalarını ödemek durumundalar. Bu nedenle de çoğunluk işte çalışmaya devam ediyor.
EYT'Yİ ÇIKARAN SİSTEM NE ZAMAN BAŞLADI?
23 Mayıs 2002'den geçerli olmak üzere yeni bir kademeli geçiş takvimi kabul edildi. Geçiş koşulları 20 ve 25 yıllık sigortalılık koşullarını korudu; ancak yeni sistem kadınlarda 40-56 arası, erkeklerde de 44-58 arası değişen yaş koşulu ile 5000 ile 5975 gün arası değişen prim gün koşulu getirdi.
750 MİLYAR TL KAYNAK GEREKİYOR
750 milyar TL gibi bir maliyetten söz ediliyor. SGK'nin emekli aylığı ödemeleri aylık 20 milyar TL civarında. Bu ödemeler toplam 12 milyona yakın emekli ve hak sahibi kapsıyor. Sayı 1,3 milyon kabul edilse bile EYT sorunun çözümünün yıllık maliyeti toplam 26 milyar lira civarında olacak. EYT sorununun çözümü SGK için aylık 2-3 milyar civarında ilave bir ödeme anlamına gelecek. Bu SGK'nin ödeyeceği emekli aylığının yaklaşık yüzde 10 artması anlamına geliyor.
