Yaşlılığının korkulu rüyası tarihe gömülüyor: Tıp, bunamaya çare buldu!

İngiltere'de yapılan araştırmada bilim insanları, kişisel ve anlık bilgilerin depolandığı beyin hücreleri keşfetti. Cüzdan, anahtar gibi eşyaları nereye koyduğumuzu hatırlamamızı sağlayan bu beyin hücreleri, kişisel eşyalarımızı nerede bıraktığımızı hatırlamak gibi görevlerde bize yardımcı oluyor.

Bu izleme hücreleri, beynimizdeki zihinsel haritalarda bulunan cep telefonu veya araba anahtarı gibi eşyaların konumunu hatırlamamızı sağlıyor. Uzmanlar, bu hücrelerin eksikliğinin bunamaya yol açtığını tahmin ediyor. Böylece bunamanın tedavisinin bulunabileceği düşünülüyor. 

Durham Üniversitesi'nden Dr Colin Lever, konuyla ilgili yaptığı açıklamada bu keşfin demansın daha iyi anlaşılması için temel oluşturabileceğini kaydetti.

Bu hücreler, beyinde elektrik darbeleri taşıyan, bilgiyi elektriksel ve kimyasal sinyaller yoluyla ileten nöronlar olarak biliniyor. Diğer nöronların aksine, bu hücreler, nesnelere olan mesafeleri ve yönleri kodlamanın yanı sıra onları hatırlamaktan da sorumlu.

Sadece Birleşik Krallık'ta 850 bini aşkın insanın demanstan muzdarip olmasına rağmen, hastalık hakkında nispeten az şey bilinmesi bu keşfin önemini de artırıyor. Bu hücrelerin detaylıca araştırılması, 'bunama' durumunu açıklamaya yardımcı olabilir ve yeni tedavilerin önü açılabilir.

Bu son keşif, 1970'lerde bellek hücrelerini ilk kez tanımlayan Profesör John O'Keefe'nin çalışmalarına kadar uzanıyor.

BUNAMA (DEMANS) NEDİR?

Halk arasında bunama adı verilen demans kelimesi, Latince'deki kullanım biçimiyle "yerleşmiş, varolan, edinilmiş olan zihnin sonradan yitirilmesi" anlamını taşımaktadır.

Beyin, bilgi, davranış ve yaşamı sürdürme konularında yetersiz kalır, alışılmış aktiviteler zorlanarak gerçekleştirilir ya da hiç gerçekleştirilemez hale gelir.

Demans unutkanlığın ön planda olduğu birçok hastalığa verilen genel bir isimdir. Özellikle yaşlı popülasyonda sıkça rastlanan demans, farklı hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Halk arasında bu rahatsızlık bunama olarak da adlandırılabilir.

Demans; hafızayı, düşünmeyi ve sosyal becerileri etkileyen bir grup semptomu tanımlar. Demans tek bir hastalık değildir. Aksine birçok türü vardır.

En sık gözlenen türü olan Alzheimer demansı bütün demansların yaklaşık %60 ila %80’inden sorumludur. Bir inme sonucunda oluşan vasküler demans ise en sık gözlenen ikinci demans türüdür.  

Kelime anlamı olarak demans, Latince mens yani zihin kelimesinden türetilmiştir. Demans ise zihnin yitirilmesi anlamına gelmektedir. Bununla beraber demanslar, özellikle Alzheimer demansı bir anda oluşmaz, belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar ve ilerleyicidir.

Bazı demanslar ise vücuttaki bir maddenin eksikliğine ya da bir maddenin ya da ilacın yan etkisine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu tip demanslar genellikle ilerleyici olmaz ve geri dönüşü vardır.

NEDENLERİ 

Bunama, henüz nedeni tam olarak aydınlatılamayan şekilde beyin hücrelerinin programlanandan daha erken ölmesi nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Hücre ölümüyle birlikte beyin yavaş olarak büzüşmeye başlar.

Beyin, her biri farklı işlevlerden (örneğin hafıza, yargılama ve hareket) sorumlu olan birçok farklı bölgeye sahiptir. Belirli bir bölgedeki hücreler zarar gördüğünde, o bölge normal işlevlerini yerine getiremez.

Demans hastalığı, beyin hücrelerinin zarar görmesinden kaynaklanır. Bu hasar, beyin hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurma yeteneklerini engeller. Beyin hücreleri normal şekilde iletişim kuramadığında, düşünme, davranış ve duygular etkilenebilir.

Farklı demans türleri, beynin belirli bölgelerindeki, belirli beyin hücre hasarı tipleri ile ilişkilidir. Örneğin, Alzheimer hastalığında, beyin hücrelerinin içindeki ve dışındaki bazı proteinlerin yüksek düzeyde olması, beyin hücrelerinin sağlıklı kalmasını ve birbirleriyle iletişim kurmasını zorlaştırır. Hipokampus adı verilen beyin bölgesi, beyindeki öğrenme ve hafızanın merkezidir ve bu bölgedeki beyin hücreleri Alzheimer hastalığında genellikle zarar gören ilk bölgedir. Bu yüzden hafıza kaybı genellikle Alzheimer'ın ilk semptomlarından biridir.

BELİRTİLERİ

Demansın en belirgin belirtisi yeni alınan bilgilerin unutulmasıdır. Bunun haricinde bir kişinin, demans hastası olarak kabul edilmesi için aşağıdaki işlevlerden en az ikisinde bozulma gözlenmelidir:

• Bellek,
• İletişim ve dil,
• Odaklanma ve dikkat etme yeteneği,
• Muhakeme ve yargı,
• Görsel algı.

Kendinizde ya da yakınınızda hafıza sorunları ya da yukarıda belirtilen düşünme becerilerinde bir bozukluk gözlüyorsanız, nedeni belirlemek için en kısa sürede bir uzmana görünmeniz gerekir. Semptomlar geri dönüşümü olmayan bir demansı işaret etse de; erken tanı, bir kişinin mevcut tedavilerden en iyi şekilde faydalanmasını sağlar. Aynı zamanda gelecek için plan yapma konusunda size zaman kazandırmış olur.

TEDAVİSİ

Bunamanın tedavisi geniş kapsamlı ve uzun solukludur. Hastalıktan korunmak için genel sağlığa dikkat edilmelidir. Tansiyon yüksekliği, kolesterol yüksekliği gibi kalp hastalığı riskleri bunama için de risk faktörleri olduğu için kontrol altına alınmalıdır.

Zihinsel aktivite yapılmalı, bulmaca, sudoku çözülmeli, kitap okunmalıdır. Düzenli yürüyüş yapılmalı ve dengeli, düzenli beslenilmelidir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıkların tedavisinde hassas olunmalıdır. En önemlisi, unutkanlık olduğu zaman "yaşlılıktır" demeyip bir hekime başvurmalıdır.