Takdir indirimi olarak da bilinen takdiri indirim, iyi hal indirimi ya da saygınlık indirimi, 5237 sayılı TCK’nın 62. maddesinde düzenlenmiştir. Peki takdir indirimi nedir? Kimlere uygulanır? | Nedenleri nelerdir? İşte detaylar...
TAKDİR İNDİRİMİ NEDİR? NEDENLERİ NELERDİR?
Uygulamada saygınlık indirimi veya iyi hal indirimi olarak da bilinen takdiri indirim 5237 sayılı TCK’nın 62. maddesinde düzenlenmiştir.
Takdiri indirim nedeni olarak, “failin geçmişi”, “sosyal ilişkileri”, “fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları”, “cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri” gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. Takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir (TCK m.62/2).
Takdiri indirim nedenleri yasada sınırlı bir şekilde sayılmamıştır. Aksine, maddede “gibi” edatı kullanılarak takdiri indirim nedenlerinin kanunda yer alan nedenlere benzeyen sınırsız sayıda nedenle uygulanabileceği kabul edilmiştir.
Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir.(TCK m.62/1).
TAKDİRİ İNDİRİM KİMLERE UYGULANIR?
I- Hakimin takdiri indirim uygulanması konusundaki takdir yetkisi sınırsız değildir, takdiri indirimin uygulanmamasına dair kararlar denetime elverişli olacak şekilde gerekçeli olarak verilmek zorundadır.
Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. Takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir” şeklinde düzenlenmiştir. 5237 sayılı TCK’nun 62. maddesinin ikinci fıkrasında takdiri indirim nedenleri sayıldıktan sonra “gibi” denilmek suretiyle takdiri indirim nedenlerinin kanunda sayılanlarla sınırlı olmadığı, aksine bunların örnek olarak belirtildiği açıkça vurgulanmıştır. Burada sayılan “failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri” gibi nedenler, uygulamada hâkimi sınırlayıcı değil yol gösterici nitelikteki gerekçelerdir. Bunun sonucu olarak da 5237 sayılı TCK’nun, takdiri indirim nedenleri yönünden sınırlayıcı sistemi değil, serbest değerlendirme sistemini benimsediği kabul edilmektedir.
Serbest takdir sisteminin bir gereği olarak da olayda sanık yararına takdiri indirimin uygulanmasını gerektiren nedenlerin varlığını veya yokluğunu belirleme yetkisi yargılamayı yapan hâkime ait olacaktır. Zira yargılama süreci boyunca maddi gerçeğe ulaşma ve adaleti sağlama yolunda çaba harcayan hâkim, sanığı birebir gözlemleyen ve bu bağlamda takdiri indirim nedenlerinin varlığı ya da yokluğunu en iyi tespit edebilecek konumdaki kişidir. Hâkim; “failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri”nin yanında, her somut olaya göre değişebilecek ve önceden öngörülemeyecek nedenleri de birlikte değerlendirerek bu hususta hak, adalet ve nasafet kurallarına uygun biçimde uygulama yapacaktır. Ancak hâkimin bu konudaki takdir yetkisi sınırsız değildir. Bütün kararlarda olduğu gibi takdiri indirimin uygulanmasına veya uygulanmamasına ilişkin kararlar da gerekçeli olmalıdır. Bununla birlikte gösterilen gerekçelerin hak, adalet ve nasafet kuralları ile dosya içeriğine uygunluğunun Yargıtay denetimine tâbi olacağında da şüphe bulunmamaktadır. Anayasamızın 141 ve 5271 sayılı CMK’nun 34. maddeleri uyarınca bütün mahkeme kararlarının gerekçeli yazılması zorunludur. Gerekçe, verilen hükmün dayanaklarının akla, hukuka ve dosya içeriğine uygun olarak izah edilmesidir. Yasal ve yeterli olmayan, dosya içeriğine uymayan bir gerekçeyle karar verilmesi hem kanun koyucunun amacına uygun düşmeyecek, hem de tarafları tatmin etmeyerek keyfiliğe yol açacaktır. Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde; yerel mahkemece TCK’nun 62. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağına ilişkin olarak, sanığın geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları ve cezanın sanığın geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar değerlendirilmeden, sadece hüküm fıkrasında yer verilen “başkaca artırıma ve indirime kanunen ve takdiren yer olmadığına” şeklindeki bir açıklamanın, kanun koyucunun aradığı anlamda yasal ve yeterli bir gerekçe niteliğinde olmadığı kabul edilmelidir (CGK-K.2017/22).
II- Takdiri indirime ilişkin kanuni nedenler değerlendirilmeden takdiri indirimin uygulanmamasına karar verilemez.
TCK’nın 62. maddesinde öngörülen “failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri” gibi hususlar değerlendirilmeden “lehlerine takdiri indirim nedeni görülmediğinden” biçimindeki kanuni olmayan ve yetersiz gerekçe ile takdiri indirimin uygulanmaması, bozma nedenidir(Y18CD-K.2020/662).
III- Sanığın suçu inkar etmesi, takdiri indirim nedenlerinin uygulanmaması gerekçesi olarak kabul edilemez.
TCK’nın 62. maddesinde öngörülen “failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri” gibi hususlar değerlendirilmeden “sanığın inkarı nedeniyle” biçimindeki kanuni olmayan ve yetersiz gerekçe ile takdiri indirimin uygulanmaması, bozma nedenidir (Y18CD-K.2020/2152).
IV- Sanğın lehe hükümlerin uygulanması talebi takdiri indirimi de kapsar.
Sanığın 25/03/2010 tarihli duruşmadaki lehe hükümlerin uygulanması talebinin, TCK’nın 62. maddesindeki takdiri indirim uygulanmasını da kapsadığı gözetilerek, CMK’nın 230/1-d maddesi uyarınca, bu hususta kanuni dayanakları da gösterilerek olumlu veya olumsuz bir karar verilmemesi, bozma nedenidir (Y18CD-K.2020/1997).
V- Geçmişte hakkında herhangi bir suç kaydı ve sabıkası bulunmayan ve dosyaya yansıyan olumsuz bir davranışı tespit edilemeyen sanık hakkında takdiri indirim uygulanmalıdır.
Takdiri indirim nedeni olarak; failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failinin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususların göz önünde bulundurulması gerektiği gözetilmeden geçmişte hakkında herhangi bir suç kaydı ve sabıkası bulunmayan ve dosyaya yansıyan olumsuz bir davranışı tespit edilemeyen sanık hakkında yazılı şekilde yeterli olmayan gerekçe ile TCK’nın 62. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi (Y16CD -K.2019/4776)
Takdiri indirim nedeni olarak sanığın geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın sanığın geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar karar yerinde tartışılıp değerlendirilmeden, soruşturma ve sorgu aşamasındaki verdiği ifadeler ile de mahkemeye yardımcı olduğu anlaşılan, olumsuz kişiliğine yahut davranışına dair dosyaya yansıyan bir tespit bulunmayan, geçmişte de sabıkası olmayan sanık hakkında yerinde olmayan gerekçe ile TCK’nın 62. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi, bozma nedenidir (Y16CD-K.2019/4897).
VI- Takdiri indirim uygulanan sanığa diğer kişiselleştirme kurumları da uygulanmalıdır. Aksi takdirde, kişiselleştirme kurumlarının neden uygulanmadığının gerekçeli bir şekilde izah edilmesi gerekir.
Sanığın fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları olumlu değerlendirilerek hakkında takdiri indirim uygulanmasına karşın, suç tarihinde adli sicil kaydı bulunmayan sanık hakkında yasal koşullar yeterince irdelenmeden, sanığın duruşmadaki hangi tutum ve davranışının ve hangi kişilik özelliklerinin yeniden suç işlemeyeceği kanaatine dayanak olarak görüldüğü, denetime olanak sağlayacak biçimde somut olarak açıklanıp gösterilmeden, sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına, ertelemeye ve seçenek tedbirlere çevrilmesine yer olmadığına karar verilmesi, bozma nedenidir (Y18CD-K.2020/564)