Câferîlik ya da Câʿferî düşünce ekolü, İmamiye-i İsnaaşeriye islam mezhebinin temelini teşkil eden fıkıh ekolüdür. Fıkhî islam mezhebinin Câferîyye Şiîliği olarak adlandırıldığı da olur. Peki, Caferilik nedir? İşte Caferiyye mezhebi hakkında Diyanet İşleri Başkanlığında yer alan bilgi...
CAFERİLİK NEDİR?
Mezhebin kendisine nispet edildiği Cafer es-Sadık Hicri 80/699 veya 83/702 yılında Medine’de dünyaya gelmiştir. İlk tahsilini babası ve dedesinden gören Cafer es-Sadık Sünni kaynaklarca da kendisinden saygıyla bahsedilen bir şahsiyettir. Cafer es-Sadık 148/765 yılında Medine’de vefat etmiştir.
Caferiyye mezhebinde dini meseleleri çözümleme noktasında izledikleri metoda göre birbirinden ayrılan Ahbârîler ve Usûlîler şeklinde iki temel eğilim görülür. Ahbârîler hüküm çıkarmada hadisleri temel alırlar ve Kur’an’ın da ancak bu hadisler çerçevesinde anlaşılabileceğini söylerler. Ahbârîler’e göre dört hadis kitabındaki hadisler tamamıyla sahih olup Hz. Peygamber (s.a.s.) ve masum imamların söz, fiil ve takrirlerini kesin biçimde ifade etmektedir. Bu dört kitap Küleynî’nin (ö. 329/940 -41) el-Kâfî, İbn Bâbeveyh’in (ö. 381/991) Men lâ yahduruhü’l-fakîh, Ebû Ca’fer et-Tûsînin (ö. 460/1067) el-İstibsâr li mahtü-life mine’l-ahbâr ve Tehzîbü’l-ahkâm adlı eserleridir.
Usûlîler’e göre ise bunların ve benzeri kitapların ihtiva ettikleri rivayetlerin tamamı sahih olmayıp, hükümleri çıkarmada Kitap, sünnet, icma ve akıl temel alınmalıdır. Ancak Şia’nın sünnet ve icma anlayışı Sünnî mezheplerden farklı olup Hz. Peygamber (s.a.s.)’in yanında masum imamların da söz, fiil ve takrirlerini içermekte ve sadece Ehl-i beytin rivayet ettiği hadisler sahih kabul edilmektedir.
İmamların masumiyeti gibi anlayışlarla Sünnî mezheplerden ayrılan Caferiyye mezhebi, yukarıda saydığımız usul anlayışındaki farklılıktan dolayı, furu meselelerde de Sünni fıkıh mezheplerinden farklı sonuçlara ulaşmışlardır. Caferiyye mezhebi furu fıkhındaki hükümler itibariyle Sünnî fıkıh mezheplerine en yakın mezheplerden olmakla beraber; müt’a nikahını caiz görme, abdestte çıplak ayaklar üzerine meshi yeterli sayma, boşamada iki şahit zorunluluğu, beş vakit namazı üç vakitte cem ederek kılma, ölenin kişisel eşyalarının büyük oğluna verilmesi, yeryüzü sayılmayan şeyler üzerine secde edilmemesi gibi meselelerde Sünnî fıkıh mezheplerinden ayrılır.
Caferilik İran’ın resmi mezhebi olup Caferiler ayrıca Irak, Azerbaycan, Bahreyn, Pakistan gibi ülkelerde varlıklarını sürdürmektedir. Türkiye’de Kars ve Iğdır illerimizle, buradan gelerek bazı kent merkezlerinde yaşayan Caferi vatandaşlarımız vardır.