19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'dan yaktığı bağımsızlık ateşi, tüm yurdu sardı. Milli Mücadele'nin başlamasıyla vatanını savunan Türk halkı, Milli Mücadeleyi başarıya ulaştırdı.
24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla yeni Türk Devleti'nin varlığı dünya tarafından kabul edildi.
Tarihler 13 Ekim 1923 tarihini gösterdiğinde Ankara, Türkiye'nin hükümet merkezi oldu.
TARİHE GEÇECEK CÜMLEYİ KURDU
28 Ekim 1923 tarihinde Mustafa Kemal Paşa, Çankaya Köşkü'nde İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin Sami Bey'in de yer aldığı yemekte Mustafa Kemal Atatürk, tarihe geçecek olan o sözü söyledi: "Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz"
ATATÜRK, CUMHURİYET'İ ANLATTI
Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin Sami Bey'in de yer aldığı akşam yemeğinde yaşananları Nutuk'ta şöyle anlattı:
"Gece olmuştu... Çankaya'ya gitmek üzere Meclis binasından ayrılırken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşa'lara rastladım. Ali Fuat Paşa, Ankara'dan hareket ederken bunların Ankara'ya geldiklerini o günkü gazetede 'Bir Uğurlama ve Bir Karşılama' başlığı altında okumuştum. Daha kendileriyle görüşmemiştim. Benimle konuşmak üzere geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini, Milli Savunma Bakanı Kazım Paşa vasıtasıyla kendilerine bildirdim. İsmet Paşa ile Kazım Paşa'ya ve Fethi Bey'e de Çankaya'ya benimle birlikte gelmelerini söyledim. Çankaya'ya gittiğim zaman, orada, beni görmek üzere gelmiş bulunan Rize Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey'lerle karşılaştım. Onları da yemeğe alıkoydum.
Yemek sırasında: 'Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz' dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim. Yaptığım programın ve verdiğim talimatın uygulanışını göreceksiniz.
Efendiler, görüyorsunuz ki Cumhuriyet ilanına karar vermek için Ankara'da bulunan bütün arkadaşlarımı davet ederek onlarla görüşüp tartışmaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların da aslında ve tabii olarak benim gibi düşündüklerinden şüphe etmiyordum. Halbuki o sırada Ankara'da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden, düşünce ve rızaları alınmadan Cumhuriyet'in ilan edilmiş olmasını bize gücenme ve bizden ayrılma sebebi saydılar."
KANUN TASARISI HAZIRLANDI
Mustafa Kemal Paşa o gece İsmet Paşa ile 1921 Anayasası'nın bazı maddelerini değiştiren kanun tasarısını hazırladı.
TÜM ÜYELERİN OYUYLA CUMHURİYET'İN İLANI KABUL EDİLDİ
Takvim yaprakları 29 Ekim 1923 tarihini gösterdiğinde TBMM'deki oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla Cumhuriyet'in ilanı kabul edildi.
1925 yılında alınan kararla ise 29 Ekim Milli Bayram olarak kutlanmaya başlandı.